Zarówno lekarskie, jak i prawne aspekty problemu są ważne dla jednostki i dla społeczeństwa, jednakże różnorodność istniejących obecnie w różnych krajach przepisów dotyczących kontroli leków, a także różnice poglądów, nieraz w obrębie tych samych społeczeństw, na temat prawa jednostki do stosowania leków w sposób nie kontrolowany, wreszcie różne wartościowanie moralne i etyczne zjawiska, różne nasilenie przestępczości bezpośrednio lub pośrednio związanej z nadużywaniem leków i różnice w wymiarze kary (w Indiach palenie konopi nie jest karalne, a w USA posiadanie więcej niż uncji (ok. 31 g) marihuany jest już wykroczeniem) skomplikowały rozumienie i zakres terminu „nadużywanie leków” na świecie.

Głównym przedmiotem stosowania leków w sposób niekontrolowany w celach niemedycznych są obecnie niewątpliwie napoje alkoholowe oraz tytoń, a ponadto różne psychotropowe leki uzależniające.

Istniejące w niektórych krajach na większą lub mniejszą skalę stosowanie w sposób niekontrolowany dużej ilości leków nie powodujących pełnego uzależnienia (np. preparatów zawierających fenacetynę) jest przedmiotem zainteresowania toksykologów i nie będzie omawiane w tym rozdziale.

Charakterystyczna dla substancji psychoaktywnych, powodujących uzależnienie, jest ich psychotoksyczność, objawiająca się oprócz wywoływania psychicznej zależności także innymi zmianami psychicznymi i zachowania się. Takie substancje wywołują uzależnienie o różnych charakterystycznych objawach i o różnym nasileniu.