Etiologia. Nie osiągnięto dotąd jednolitego poglądu na etiologię tego schorzenia. W związku z tym szereg teorii tłumaczy przyczynę i sposób powstawania choroby.

Na ogół obecnie przyjmuje się, że czynnikiem chorobotwórczym jest paciorkowiec hemolizujący typu P (teoria zakaźna). Liczne spostrzeżenia kliniczne, serologiczne i epidemiologiczne pozwalają ustalić wyraźny związek tej choroby z paciorkowcem, mimo niepowodzenia wyhodowania tego zarazka z krwi i płynów ustrojowych. Zauważa się mianowicie, że pierwszy i następne rzuty choroby reumatycznej poprzedzone są nieżytem górnych dróg oddechowych lub anginą wywołaną przez paciorkowca hemolizującego typu P. Profilaktyczne stosowanie antybiotyków i sulfonamidów w okresie nasilenia schorzeń górnych dróg odde-chowych zapobiega nie tylko szerzeniu się zakażeń paciorkowcowych, lecz również występowaniu nowych rzutów choroby reumatycznej. U ozdrowieńców w oddziałach szpitalnych następuje nasilenie procesu chorobowego po kontakcie z chorym z anginą lub z ostrym rzutem choroby reumatycznej. Współzależność między częstością występowania choroby reumatycznej i płonicy przemawia również za tą etiologią.

Wreszcie odczyny serologiczne we krwi chorych z chorobą reumatyczną, jak podwyższony poziom antystreptolizyn, wysokie miana anty- hialuronidazy, antystreptodornazy i antystreptokinazy — wskazują wyraźnie na udział paciorkowców w tej chorobie. Są to wiszystko przeciwciała skierowane przeciwko antygenom paciorkowcowym.

Oprócz ostrych schorzeń nosogardzieli przyczyną choroby mogą być przewlekłe zmiany chorobowe w zatokach, migdałkaeh i zębach. Są one siedliskiem paciorkowców i stanowią tzw. utajone ogniska zakażenia. Leczenie i usunięcie tych źródeł zakażeń ma szczególne znaczenie w zapobieganiu następnym rzutom choroby.